نهفتگی دندان زمانی اتفاق می افتد که دندان نتواند به طور کامل از طریق لثه در موقعیت نرمال و قابل پیش بینی خود در قوس دندانی بیرون بیاید. این پدیده معمولاً در دندان عقل (دندان آسیاب سوم که معمولاً بین سنین 17 تا 25 سالگی رویش می‌کند) مشاهده می‌شود. با این حال، نهفتگی دندان می‌تواند دندان‌های دیگر، چه دندان‌های شیری (شیری) و چه دندان‌های دائمی را نیز تحت تأثیر قرار دهد. در این نوشتار همه چیز درباره دندان نهفته و نیمه نهفته توضیح داده شده است.
چرا نهفتگی دندان مهم است؟
دندان‌ها برای داشتن ظاهر و عملکرد مناسب باید در موقعیت طبیعی خود رشد کنند. در حالتی که در آن یک یا چند دندان نهفته می‌شود، نه تنها عملکرد آن دندان بلکه عملکرد و ظاهر سایر دندان‌ها نیز تحت تاثیر قرار می‌گیرد.
اینکه آیا همه دندان‌های نهفته باید درمان شوند، هنوز مورد بحث است.
دندانپزشک و تیم پزشکی فک و صورت می‌توانند مزایا و معایب وجود دندان نهفته یا درمان آن را که معمولا به صورت جراحی است، برای شما توضیح دهند. در صورتی که دندان‌های نهفته درمان نشوند، برخی از آنها می‌توانند منجر به بروز مشکلات متوسط یا شدید مثل پوسیدگی دندان، عفونت، بیماری‌های لثه و کیست‌های دندانی شوند- اما همه این موارد می‌تواند توسط دندانپزشک بررسی شده و تحت مراقبت قرار گیرد.
انواع مختلف دندان‌های نهفته کدام است؟
به طور کلی نهفتگی یا در بافت نرم است، یا به صورت جزئی در استخوان، یا به طور کامل در استخوان.
- نهفتگی با بافت نرم- حالتی است که در آن دندان تنها با یک لایه از بافت لثه پوشیده شده است.
- نهفتگی جزئی با استخوان- شامل دندان‌هایی است که بخش بالایی آنها نه تنها توسط بافت لثه پوشیده شده بلکه بخشی از استخوان نیز دندان را احاطه کرده است.
- نهفتگی کامل با استخوان- در این حالت دندان نهفته به طور کامل توسط استخوان فک احاطه شده است (برداشتن دندان‌های عقل در این حالت سخت‌تر از حالت‌های قبلی است).
دندان نهفته به چه وضعیت‌هایی رشد می‌کند؟
نهفتگی دندان بسته به موقعیت و زاویه دندان می‌تواند به اشکال مختلف ظاهر شود. بیایید نگاهی دقیق‌تر به انواع مختلف نهفتگی دندان بی‌اندازیم:
نهفتگی دندان مزیال (Mesial Impaction)
نهفتگی مزیال زمانی اتفاق می افتد که دندان به سمت جلوی دهان زاویه داشته باشد و به دندان‌های مجاور فشار وارد کند. این نوع نهفتگی اغلب با دندان عقل دیده می‌شود.
نهفتگی دندان دیستال (Distal Impaction)
دندان نهفته دیستال زمانی اتفاق می افتد که دندان به سمت پشت دهان زاویه داشته باشد و به دندان‌های مجاور فشار وارد کند. این نوع نهفتگی می‌تواند در دندان عقل نیز رخ دهد.
نهفتگی دندان به صورت عمودی (Vertical Impaction)
نهفتگی عمودی به دندانی اطلاق می‌شود که به دلیل موقعیت عمودی آن در استخوان فک قادر به رویش کامل نیست. دندان در زیر خط لثه می‌ماند و نمی‌تواند در موقعیت مناسب خود ظاهر شود. این می‌تواند نوعی دندان نیمه نهفته باشد.
نهفتگی دندان به صورت افقی (Horizontal Impaction)
نهفتگی افقی زمانی اتفاق می افتد که دندان به صورت افقی در استخوان فک قرار می‌گیرد و این مساله مانع از بیرون آمدن صحیح دندان می‌شود. این نوع نهفتگی می‌تواند باعث ناراحتی و عوارض قابل توجهی شود.
نهفتگی زاویه‌ای (Angular Impaction)
نهفتگی زاویه‌ای با دندانی مشخص می‌شود که با زاویه‌ای بین موقعیت عمودی و افقی کج می‌شود. ممکن است دندان تا حدی بیرون بیاید اما به تراز صحیح خود نرسد. این نیز نوعی دندان نیمه نهفته خواهد بود.
علت ایجاد دندان نهفته و نیمه نهفته چیست؟
نهفتگی دندان می‌تواند ناشی از عوامل مختلف زیر باشد:
- فضای ناکافی: زمانی که در استخوان فک فضای کافی برای رشد دندان وجود نداشته باشد، نهفتگی ممکن است رخ دهد. این می‌تواند ناشی از اندازه کوچک فک یا ازدحام بیش از حد دندان‌ها باشد.
- عوامل ژنتیکی: اندازه فک و رشد دندان تحت تأثیر ژنتیک است. صفات ارثی می‌تواند منجر به ناهنجاری در الگوی رشد دندان شود و احتمال بروز دندان نهفته یا نیمه نهفته را افزایش دهد.
- رشد غیر طبیعی دندان: در برخی موارد، دندان‌ها ممکن است به طور غیر طبیعی رشد کنند و در نتیجه نهفتگی ایجاد شود. این ناهنجاری‌ها می‌تواند به دلیل عوامل ژنتیکی، تأثیرات محیطی یا ترکیبی از هر دو باشد.
- از دست دادن زودهنگام دندان‌های شیری: از دست دادن زودتر از موعد دندان‌های شیری می‌تواند توالی طبیعی رویش دندان را مختل کند. این می‌تواند موانعی را برای دندان‌های دائمی ایجاد کند و منجر به نهفتگی شود.
- دندان‌های اضافی: دندان‌های اضافی، می‌توانند مسیر رویش دندان را مسدود کنند. این دندان‌های اضافی می‌توانند روند رویش طبیعی را مختل کرده و باعث ایجاد نهفتگی شوند.
علائم دندان نهفته و نیمه نهفته چیست؟
علائم نهفتگی بسته به شدت و محل دندان نهفته یا نیمه نهفته می‌تواند متفاوت باشد. با این حال، علائم و نشانه‌های رایجی که باید مراقب آنها بود عبارتند از:
- درد و ناراحتی: دندان‌های نهفته می‌توانند باعث درد و ناراحتی شوند، به ویژه هنگام جویدن یا گاز گرفتن این مساله قابل توجه اس. فشار وارده بر دندان‌های اطراف و بافت لثه می‌تواند منجر به درد و التهاب شود.
- تورم و قرمزی: بافت لثه اطراف دندان نهفته ممکن است متورم، حساس و قرمز شود. این التهاب پاسخی به تحریک ناشی از عدم توانایی دندان در بیرون آمدن کامل است.
- بوی بد دهان: دندان‌های نهفته می‌توانند فضاهایی ایجاد کنند که ذرات غذا و باکتری‌ها در آن تجمع پیدا کنند. این مساله می‌تواند منجر به بوی بد مزمن (هالیتوزیس) و طعم ناخوشایند در دهان شود.
- سفتی فک: دندان‌های نهفته می‌توانند به سفتی فک و محدودیت در باز شدن و بسته شدن دهان کمک کنند. این مساله می‌تواند خوردن، صحبت کردن، یا انجام اقدامات معمول بهداشت دهان را دشوار کند.
- سردرد و گوش درد: فشار و التهاب ناشی از نهفتگی دندان می‌تواند به نواحی مجاور سرایت کند و منجر به سردرد و گوش درد شود.
دندان نهفته و نیمه نهفته چطور تشخیص داده می‌شوند؟
تشخیص دندان نهفته و نیمه نهفته از اهمیت بالایی برخوردار است، زیرا این نوع دندان‌ها ممکن است مشکلات زیادی برای فرد ایجاد کنند. دندان نهفته به دندانی گفته می‌شود که به طور کامل از لثه بیرون نیامده است، در حالی که دندان نیمه نهفته دندانی است که تنها بخشی از آن از لثه بیرون آمده است. برای تشخیص این نوع دندان‌ها، دندانپزشکان از معاینه‌های دقیق و روش‌های تصویربرداری تخصصی استفاده می‌کنند.
ابتدا، دندانپزشک با انجام یک معاینه بالینی دقیق، وضعیت دهان و دندان‌های بیمار را ارزیابی می‌کند. این معاینه شامل بررسی چشمی لثه‌ها و دندان‌ها و استفاده از ابزارهای تخصصی برای لمس و بررسی دقیق‌تر موقعیت دندان‌ها می‌شود. سپس، برای تأیید تشخیص و بررسی دقیق‌تر، از تکنیک‌های تصویربرداری مانند اشعه ایکس استفاده می‌شود. این تکنیک‌ها تصاویری دقیق از دندان‌ها و فک ارائه می‌دهند که به دندانپزشک کمک می‌کند موقعیت دقیق دندان نهفته یا نیمه نهفته را مشخص کند.
معاینه بالینی
در معاینه بالینی، دندانپزشک با استفاده از ابزارهای خاص به بررسی دقیق دندان‌ها و لثه‌ها می‌پردازد. این معاینه شامل ارزیابی وضعیت ظاهری لثه‌ها، بررسی وجود هرگونه تورم، التهاب یا علائم عفونت است. همچنین، دندانپزشک ممکن است با فشار ملایم بر روی لثه‌ها و دندان‌ها، تلاش کند تا موقعیت دقیق دندان نهفته یا نیمه نهفته را تعیین کند.
علاوه بر این، دندانپزشک ممکن است از ابزارهای نوری و آینه‌های مخصوص استفاده کند تا به طور دقیق‌تر به مناطقی از دهان که به سختی قابل مشاهده هستند، دسترسی پیدا کند. هدف از این معاینه، تشخیص هرگونه ناهنجاری یا مشکل در رشد دندان‌ها و ارزیابی نیاز به اقدامات درمانی است. معاینه بالینی، اولین قدم در فرایند تشخیص و برنامه‌ریزی برای درمان دندان‌های نهفته و نیمه نهفته است.
اشعه ایکس و تصویربرداری
اشعه ایکس و تکنیک‌های تصویربرداری نقش کلیدی در تشخیص دندان‌های نهفته و نیمه نهفته ایفا می‌کنند. این تکنیک‌ها به دندانپزشک اجازه می‌دهند تا تصاویر دقیقی از ساختار داخلی دهان، شامل استخوان‌ها و دندان‌ها، به دست آورد. با استفاده از این تصاویر، دندانپزشک می‌تواند موقعیت دقیق دندان نهفته، جهت‌گیری آن و نزدیکی آن به دندان‌های دیگر را ببیند.
این تصاویر همچنین به دندانپزشک کمک می‌کنند تا ببیند آیا دندان نهفته به دندان‌های مجاور فشار می‌آورد یا باعث ایجاد مشکلات دیگری مانند کیست یا تومور شده است یا خیر. با اطلاعات به دست آمده از اشعه ایکس و تصویربرداری، دندانپزشک می‌تواند تصمیمات درمانی دقیق‌تری بگیرد و برنامه‌ریزی مناسبی برای استخراج یا درمان دندان نهفته انجام دهد. این روش‌ها بسیار مهم هستند زیرا بدون آنها، تشخیص دقیق و کامل دندان‌های نهفته و نیمه نهفته ممکن نیست.
عوارض نهفتگی دندان چیست؟
در صورت عدم درمان دندان نهفته یا نیمه نهفته، این مساله می‌تواند عوارض مختلفی را به همراه داشته باشد. برخی از عوارض احتمالی عبارتند از:
- عفونت: هنگامی که یک دندان نهفته تا حدی بیرون می‌آید، فضایی بین بافت لثه و سطح دندان ایجاد می‌کند. این فضا که به عنوان پاکِت شناخته می‌شود، می‌تواند باکتری‌ها و بقایای غذا را در خود جای دهد و منجر به عفونت و التهاب شود.
- کیست و تومور: در موارد نادر، دندان‌های نهفته می‌توانند باعث ایجاد کیست یا تومور در استخوان فک شوند. این توده‌ها می‌توانند باعث آسیب بیشتر به دندان‌ها، استخوان‌ها و اعصاب اطراف شوند.
- آسیب به دندان‌های مجاور: دندان‌های نهفته می‌توانند به دندان‌های مجاور فشار وارد کنند که منجر به جابجایی، تحلیل ریشه و آسیب به ساختار آن دندان‌ها می‌شوند.
- مسائل ارتودنسی: نهفتگی دندان می‌تواند تراز طبیعی دندان‌ها را به همر زده و به طور بالقوه نیاز به درمان ارتودنسی برای اصلاح بایت و بهبود زیبایی را افزایش می‌دهد.
درمان دندان نهفته و نیمه نهفته چیست؟
رویکرد درمان دندان نهفته و نیمه نهفته به عوامل مختلفی از جمله نوع و شدت نهفتگی، سن بیمار و وجود علائم یا عوارض مرتبط بستگی دارد. برخی از گزینه‌های رایج درمانی عبارتند از:
انتظار تا بروز علائم
اگر دندان نهفته یا نیمه نهفته هیچ مشکل یا عارضه فوری ایجاد نمی‌کند، ممکن است رویکرد “انتظار” توصیه شود. نظارت منظم و معاینات دوره‌ای دندان می‌تواند به پیگیری پیشرفت دندان و تعیین اینکه آیا مداخله دندانپزشکی ضروری است یا خیر، به مدیریت دندان نهفته کمک می‌کند.
جراحی دندان نهفته و نیمه نهفته (کشیدن)
کشیدن دندان نهفته با روش جراحی صورت می‌گیرد. در واقع جراحی یک روش رایج برای درمان دندان عقل نهفته است که باعث درد، عفونت یا آسیب به دندان‌های مجاور شده باشد:
درمان نهفتگی دندان در بافت نرم
برای حل این مشکل دندانپزشک برشی در بافت لثه پوشاننده ایجاد می‌کند و همانند یک فلپ بافت را برمی‌گرداند. در این حالت دندان نهفته در معرض دید قرار می‌گیرد و می‌تواند به راحتی برداشته شود (احتمالا فقط با روش‌های معمول کشیدن دندان). سپس فلپ لثه بسته شده و با استفاده از بخیه در جای خود قرار داده می‌شود.
درمان نهفتگی جزئی با استخوان
بافت لثه باید به صورت فلپ برگردانده شود تا دندان در معرض دید قرار گیرد. هر مقدار استخوان که در سر راه برداشت دندان وجود دارد باید تراشیده شود. سپس دندان برداشته شده، بافت فلپ مجددا سر جای خود قرار داده شده و بخیه زده می‌شود.
درمان نهفتگی کامل با استخوان
مراحل کلی آن مشابه با روش درمان نهفتگی جزئی با استخوان است، گرچه در این حالت باید مقدار بیشتری استخوان تراشیده شود. برش دندان به قطعات کوچکتر که بعدا هر کدام به صورت جداگانه برداشته می‌شوند نیز در همه موارد و اغلب در این نوع نهفتگی ممکن است انجام شود.
بیشتر بخوانید: آشنایی با روند جراحی دندان عقل
درمان ارتودنسی
برای ایجاد فضای کافی در قوس فکی و هدایت دندان نهفته به موقعیت مناسب خود، ممکن است درمان ارتودنسی ثابت یا متحرک مورد نیاز باشد. این روش اغلب برای دندان‌های نیش نهفته یا زمانی که چندین دندان تحت تأثیر قرار می‌گیرند استفاده می‌شود.
چطور از نهفتگی دندان پیشگیری کنیم؟
در حالی که همیشه نمی‌توان از بروز یک دندان نهفته یا نیمه نهفته جلوگیری کرد، اما اقداماتی وجود دارد که می‌توانید برای کاهش خطر این مشکل انجام دهید:
- معاینات منظم دندانپزشکی: ویزیت‌های منظم دندانپزشکی به دندانپزشک شما اجازه می‌دهد تا رشد و تکامل دندان‌هایتان را زیر نظر داشته باشد، مشکلات احتمالی را در مراحل اولیه تشخیص دهد و در صورت لزوم مداخلات مناسب را ارائه دهد.
- مداخله زودهنگام ارتودنسی: اگر دندان‌های کودک شما نشانه‌هایی از شلوغی یا نامرتبی دارد، مداخله ارتودنسی زودهنگام می‌تواند به ایجاد فضای کافی برای رویش مناسب دندان کمک کند و خطر نهفتگی را کاهش دهد.
- اجتناب از عادات مضر: از عاداتی مانند مکیدن انگشت شست، استفاده طولانی مدت از پستانک یا استفاده بیش از حد از شیشه شیر خودداری شود. زیرا این موارد می‌توانند بر رشد فک و دندان‌ها تأثیر بگذارند و خطر بروز دندان نهفته و نیمه نهفته را افزایش دهند.
- کشیدن به موقع دندان‌های شیری: اگر دندان‌های شیری کودک شما به طور طبیعی نمی‌افتند، مهم است که با دندانپزشک خود مشورت کنید تا مشخص شود آیا کشیدن دندان برای تسهیل رویش دندان‌های دائمی ضروری است یا خیر.
